INDOPUI I-NA (V0l-1)
Indopui I-na, Great War tia hriat bawk hi kum 1914 khan Austria lal Archduke Franz Ferdinand-a thah a nih hnuah a intan a ni. A tualthahna chu Europe ram pumah indonaah a chang a, kum 1918 thleng a awh a, indona lai hian Germany, Austria-Hungary, Bulgaria leh Ottoman Empire (the Central Powers) te chuan Great Britain, France, Russia, Italy, Romania, Canada, Japan leh United States (Allied Powers) te an ni. Sipai technology thar leh trench warfare rapthlak tak takte avang hian Indopui I-naah chuan a hmaa a la awm ngai loh khawpa thah leh chhiatna nasa tak a thleng a ni. Indona a tawp a, Allied Power-te’n hnehna an chan thu an sawi meuh chuan, mi maktaduai 16 chuang—sipai leh civil mite—chu an thi tawh a ni.
Archduke Franz Ferdinand-a chuan a rawn ti
Europe ram pumah—a bîk takin Europe khawchhak lam Balkan bial buaina nasa takah—Indopui I-na a lo chhuah tak tak hma kum tam tak chhûng chu buaina a lo chhuak tawh a ni. European ram chak tak tak, Ottoman Empire, Russia leh party dangte nena inzawmna engemaw zat chu kum tam tak chhung chu a awm tawh a, mahse Balkan ram (a bik takin Bosnia, Serbia leh Herzegovina)-a political instability chuan heng inremnate hi a tichhia thei a ni.
Indopui I-na meialh chu Bosnia khawpui Sarajevo-ah a lo chhuak a, chutah chuan Archduke Franz Ferdinand—Austro-Hungarian Empire ro luahtu—chu June 28, 1914 khan Serbian hnam hmangaihtu Gavrilo Princip-a chuan a nupui Sophie-i nen an kap hlum a ni. Princip leh hnam hmangaihtu dangte chuan Bosnia leh Herzegovina-a Austro-Hungary-te thuneihna tihtawp tumin an bei nasa hle a. Franz Ferdinand thah a nih avang hian thil thleng hrang hrang a lo zual zel a: Austria-Hungary pawhin khawvel ram tam tak ang bawkin Serbia sorkar chu he beihnaah hian a puh a, Serbian nationalism chungchanga zawhna chu vawi khat leh atan chinfelna atana chhanna atan hman a beisei zavai.
Kaiser Wilhelm II-na chuan a rawn ti
Russia ram chak tak chuan Serbia a thlawp avangin Austria-Hungary chuan indona puan chu an nghak a, chu chu an hruaitute’n German hruaitu Kaiser Wilhelm II hnen atanga Germany-in an thil tum a thlawp tur thu tiam an dawn thlengin an nghak a ni. Austro-Hungary hruaitute chuan Russia inrawlhnaah Russia ṭangrual ram France leh Great Britain pawh a tel ve mai thei tih an hlau hle.
July 5 khan Kaiser Wilhelm chuan a rukin a thlawp thu a tiam a, Austria-Hungary chu carte blanche, a nih loh leh indona a thlen hunah Germany-in a thlawp tur thutiam “blank check” an tih chu a pe a ni. Chumi hnuah chuan Austria-Hungary Dual Monarchy chuan Serbia hnenah ultimatum a thawn a, chutiang thumal khauh tak tak hmangin pawm theih loh tluk a ni.
Khawvel Indopui I-na A Intan
Austria-Hungary chu indona atan a inpeih tawh tih a ring tlat a, Serbia sorkar chuan Serbia sipaite chu inkhawm turin thupek a pe a, Russia hnenah tanpuina dilna a dil a ni. July 28 khan Austria-Hungary chuan Serbia lakah indona a puang a, Europe ram ropui tak takte inkara remna nghet lo tak chu a tlahniam nghal vat a ni. Kar khat chhungin Russia, Belgium, France, Great Britain leh Serbia te chuan Austria-Hungary leh Germany te chu an lo ding chhuak ta a, Indopui I chu a intan ta a ni.
Marne-a indona hmasa ber
September 6-9, 1914 chhunga Marne indona hmasa berah khan French leh British sipaite chuan Germany sipaite rawn beitu chu an hmachhawn a, chutih lai chuan France hmarchhak lam thuk takah, Paris khawpui atanga mel 30 vela hlaah an lut tawh a ni. Allied sipaite chuan German hmasawnna chu an enfiah a, hlawhtling takin counterattack an nei a, German sipaite chu Aisne lui hmar lamah an hnawtchhuak leh ta a ni.
He chak loh vang hian Germany-in France ramah hnehna rang taka chak an tumna chu a tawp ta a ni. Khaw pahnihin lungphun an lai a, Western Front chu kum thum chuang zet, hellish war of attrition neihna hmun a ni. A bik takin he beihnaah hian indona rei tak leh man to tak tak chu Verdun-ah (February-December 1916) leh Somme indona (July-November 1916)-ah te an indo a ni. Verdun indonaah ringawt pawh German leh French sipaite chuan maktaduai khat vel zet an thi a ni. Credit; HISTORY