EUROPEAN RAMA INDONA, 1939–41
Poland rama beihpui thlakna, 1939
Kum 1939 September thlaa German-hoin Poland an hneh khan German-hoin an ralthuam siam thar an tan tirh atanga an lo hman tawh, high-speed armored warfare theory thar chu indonaah a lantir hmasak ber a ni. Poland ram chu chutiang nawrh huaihawt tur chuan ram tling tak a ni. A ramri chu a sei hle a—a vaiin mel 3,500 vel a ni a; tin, German ram kianga mel 1,250 zeta thui chu tun hnaiah German-hoin Bohemia-Moravia leh Slovakia an luah avangin a vaiin mel 1,750-ah a tizau a, chuvang chuan Poland khawthlang lam chu beihpui thlakna tur a ni ta a ni—chhak lam flank, East Prussia lam hawi chu a awm tawh ang bawkin tawh. Western Poland chu Germany hmui inkara awm salient lian tak a lo ni ta a ni.
Polish Army tan chuan hnunglam hla zawk, Vistula leh San luite siam natural defense line hnung lama inkhawm chu a finthlak zawk ang, mahse chu chuan ram chhim lam hmun hlu ber ber thenkhat, Silesian coalfields te pawh chhuahsan a ngai dawn a ni leh main industrial zone tam zawk, lui kam chhim lama awmte pawh a ni. German-hoin main industrial zone-a an hmalakna tihkhawtlai tura economic argument chu Polish hnam inchhuanna leh sipai lama inrintawkna nasa lutuk chuan nasa takin a tichak a ni.Indona a chhuah khan Polish Army chuan sipai 1,000,000 vel an thawhkhawm thei a, chu chu a tam tawk hle. Mahse, Polish Army chu a hunlai tawh lo hle a, tank, armored personnel carrier, leh antitank leh antiaircraft gun te chu an tlachham vek tawh mai. Mahse, Polish sipai hruaitu tam tak chuan sakawr chung chuang sipai tamna chu thil hlu tak a nih thu leh German mechanized sipaite beihpui an thlak thei tih rinna pahnih chu an vawng tlat a ni. Germany-a air force sang zawk, anmahni aia a let 10 vel zeta chak zawkte nghawng chu an discount duh bawk.
Chutiang rilru put hmang dik lo tak chu Polish Army rilru put hmangah a lang nawn leh a ni. Poland sipaite hmun thuma ṭhena hmun khat vêl chu Polish Corridor (Poland hmarchhak lam)-ah emaw, a bulah emaw an awm khawm a, chutah chuan hlauhawm takin double envelopment-ah an inhnim pil a—East Prussia leh chhim lam aṭanga lo kalte chu an inzawm khawm a ni. Khawchhak lamah chuan German hmasawnna kawng lian ber berte lam hawiin Polish sipaite chu an inzar pharh a. Chutih rual chuan Poland sipai hmun thuma ṭhena hmun khat vel chu ram chhim-chhak lam, Łódź leh Warsaw inkar, commander in chief, Marshal Edward Rydz-Śmigły-a kaihhruaina hnuaiah reserve-ah an dah khawm a ni. Poles-ho hmalam panna a tlangpuiin thil tihkhawtlai tak takte do theihna chance an hloh a, a chhan chu an kea kal sipaite chu hnung lama an invenna hmunah an hnukkir thei lo va, invader-te mechanized column-te’n an rawn nuai hmain an man thei lo bawk.
German-hoin invasion-a an hman 40-odd infantry division-te chu an mechanized emaw partially mechanized division 14 aiin an chhiar tlem zawk hle a: hengte hi armored division paruk an ni a light division pali, motorized infantry (infantry zawng zawng truck leh personnel carrier hmanga phurh) awmna, armored unit pahnih nei leh motor hmanga division pali a awm bawk. German ho chuan an vaiin sipai 1,500,000 vel zetin an bei a. Heng mechanized force-te thrust thuk leh rang tak hian he thubuai hi a rel a, Luftwaffe-in overhead pressure a neih nen a inzawm a, Polish railway system chu a tichhia a, Polish Air Force tam zawk chu a thawh theih hmain a tichhia a ni. Luftwaffe-in Polish khawpui, kawngpui, kawngpui, rel kawng leh power station-te firfiak hmanga an bomb-na chuan Polish defense-te inrual lohna chu a titawp ta a ni.
Kum 1939 September ni 1-ah German beihpui thlak tan a ni. Poland hmar lam do turin General Fedor von Bock chuan sipai pawl pakhat a kaihruai a, chung zingah chuan General Georg von Küchler-a 3rd Army, East Prussia atanga khawthlang lam pan leh General Günther von Kluge-a 4th Army te, Corridor base atanga hmar lam pan te an ni. Mahse, sipai leh tank-a chak zawk chu General Gerd von Rundstedt-a kaihhruai khawthlang lama sipai pawl an ni a, Silesia a\angin leh Moravia leh Slovakia ramri a\angin an rawn bei a: General Johannes Blaskowitz-a 8th Army, veilamah chuan hmar lam pan chuan Łódź chu an tlan pel tur a ni ; General Wilhelm List-a sipai 14-na, dinglamah chuan Kraków lam pan chuan an nawr tur a ni a, Poles-ho Carpathian flank chu an hawitir tur a ni a; leh General Walther von Reichenau-a sipai 10-na, a laiah, pawl ralthuam tam zawk nen chuan hmarchhak lam hawia Poland khawpui chhunga nawr chhuakin, thutlukna siamtu tur a ni.
September 3-ah chuan hmar lama Kluge-a’n Vistula a thlen a, Küchler-a’n Narew lui a hnaih lai chuan Reichenau-a ralthuam chu Warta lui piah lamah a awm tawh a ni hnih hnuah a veilam wing chu Łódź hnung lamah a awm tha hle a, a dinglam wing chu Kielce-ah a awm bawk a; tin, September 8-ah chuan a ralthuam keng pawl pakhat chu Warsaw khawpui pawnah a awm tawh a, indo kar hmasa berah mel 140 zet hma a sawn tawh bawk. Reichenau dinglamah light divisions chu September 9 thleng khan Warsaw leh Sandomierz inkar Vistula-ah a awm a, khawthlang lama List chu Przemyśl chung leh hnuai San-ah a awm thung. Chutih rual chuan Guderian-a kaihhruai 3rd Army tank te chu Narew lui kamah chuan Bug lui line, Warsaw hnung lamah an bei a. German sipai zawng zawngte chuan general staff hotu General Franz Halder-a ruahman leh General Walther von Brauchitsch, commander in chief-a kaihhruaina enveloping maneuver ropui takah chuan an chanvo hlen chhuah kawngah hma an sawn vek tawh a ni. Polish sipaite chu inrem lo takin an inthen darh a, ṭhenkhat chu an hnungtawlh laiin ṭhenkhat chuan German column hnai berte chu inzawm lo takin an bei bawk.
September 10 khan Polish commander in chief, Marshal Edward Rydz-Śmigły chuan khawchhak lam pan turin general retreat turin thu a pe a. Mahse, German-ho chuan chutih lai chuan Vistula chhim lama Polish sipaite vel (Łódź biala leh, chhim lam hla zawk, Poznań chhehvel) vel chu an net an tikhauh mai ni lovin, Poland hmar lam thuk takin an lut ta a ni. Polish defence chu sipai pawl hrang hrangte’n random beihnaah an tihhniam tawh avangin vuakna dang a lo thleng leh ta a ni: September 17, 1939 khan Soviet sipaite chu khawchhak lam atangin Poland ramah an lut ta a ni.
A tuk zingah chuan Polish sorkar leh high command te chuan ram danga an kalna kawngah Romania ramri an pel ta a. Warsaw garrison hian September 28 thleng khan German sipaite chu an dodal a, terror-bombing leh artillery barrage an tawk a, khawpui chhung hmun thenkhat chu chim takah a chantir a, civil mite ngaihsak lovin an awm a ni. Polish Army zinga a tam ber hnuhnung ber chuan October 5 thleng an dodal a; tin, guerrilla indona thenkhat chu thlasik thlengin a kal zel bawk. German sipaite hian a vaiin mi 700,000 zet an man a, Polish sipai 80,000 vel chu neutral ramri kaltlangin an tlanchhia a ni. Indonaah hian Polish sipai 70,000 vel an thi a, mi 130,000 chuangin hliam an tuar a, German sipai erawh chuan a vaiin mi 45,000 vel an tuar thung. Poland chu Germany leh U.S.S.R. inkara inthen darh nan an la a, an sipaite chu Polish ram chhungah an inhmu a, an inchibai a ni. September 28-ah German–Soviet protocol thuruk dang chuan August thlaa ruahmanna chu a siam danglam ta a: Lithuania zawng zawng chu German ram ni lovin Soviet thuneihna ram a ni tur a ni a; mahse Poland rama dividing line chu Germany duh zawngin an thlak a, hmar lam hawiin Bug luiah an sawn ta a ni.